EN
Uspon Narodne Republike Kine zasnovan je na spoljnopolitičkim inicijativama koje je ova država pokrenula u toku poslednje decenije, infrastrukturnim projektima koje sprovodi u širom sveta, političkoj saradnji sa istaknutim liderima na nacionalnom, regionalnom i globalnom nivou, ali i definisanjem narativa koji Kinu predstavljaju kao državu koja zastupa alternativne oblike saradnje na polju međunarodnih odnosa, potrebu za prekrajanjem globalnog sistema upravljanja i sistem vrednosti koji nije nužno u skladu sa dominantnim sistemom zapadnih liberalnih demokratija.
Jedan od instrumenata koje Peking koristi jeste i plasiranje poruka i narativa putem svojih medijskih kuća koje su prisutne na globalnom nivou.
U poslednjih deset godina, Peking je značajno ulagao u unapređenje svojih glavnih državnih medijskih kuća, uključujući China Global Television Network (CGTN), novinsku agenciju Sinhua i China Radio International (CRI), kako bi ih prikazao kao profesionalnije.
Cilj je bio da se ovi mediji predstave slično organizacijama poput BBC-ja, CNN-a ili, najverovatnije, Pekingu poželjnog modela, Al Džazire – mreže koja posluje unutar autoritarne države, ali proizvodi cenjene sadržaje.
Kineska komunistička partija je 2018. godine donela uredbu kojom su najznačajniji domaći mediji koji posluju na domaćem i međunarodnom tržištu okupljeni u grupaciju pod nazivom China Media Group (CMG) u cilju uspostavljanja veće kontrole nad medijima i komunikacije politika i odluka partije.
Pored televizije i radija, važan element globalno prisutnih medija predstavljaju i novinske agencije poput Sinhua i veb portala kao što je Global Times.
Sadržaj koji ove medijske kuće plasiraju na globalnom nivou, u skladu su sa narativima i težnjama kineske komunističke partije i služe svrsi kreiranja poruka koje će promovisati Kinu, kinesku Komunističku partiju, kao i inicijative koje ovi entiteti sprovode na globalnom nivou.
Regionalno prisustvo na Zapadnom Balkanu
Region Zapadnog Balkana nije izuzet od prisustva i uticaja kineskih medija. Kineski televizijski kanali CGTN i CCTV su deo ponude regionalnih kablovskih operatera. Regionalni mediji redovno prenose medijski sadržaj kreiran od strane novinske agencije Sinhua. Dok China Radio International ima lokalizovane medijske portale na albanskom i srpskom jeziku.
Na sajtu CRI Srpski ovaj mediji je predstavljen kao medij sa regionalnom pokrivenošću, tačnije kao „redakcija programa koja pokriva područje bivše Jugoslavije“. Međutim, pored sajta na albanskom aktivan je i portal CRI Hrvatski, te CRI Srpski efektivno i pokriva Crnu Goru, Severnu Makedoniju, Bosnu i Hercegovinu, ali ne Hrvatsku i Sloveniju.
Nivo prisustva kineskih medija, kao i obim sadržaja koji se na ovaj način plasira nije podjednako raspoređen u celom regionu. Srbija se svakako ističe, što je u skladu sa nivoom saradnje koji su dve države ostvarile, međutim u drugim državama prisustvo i vidljivost je limitirano.
U Crnoj Gori, prema analizi Instituta za medije Crne Gore ,,u štampanim medijima zakupljuju se plaćeni prostori, ne samo za priloge iz Kine, već i za analize i poruke kineskog ambasadora’’.
Ono što karakteriše kineske medije u Crnoj Gori, ali ukazuje na trend u celom regionu, dok u isto vreme podseća na način na koji deluju i medijske kuće pod kontrolom Ruske Federacije, jeste da je medijski sadržaj novinskih agencija besplatan za reprodukciju. Istraživanje Evropskog saveta za spoljne poslove (ECFR) objavljeno 2020. godine navodi da je kvalitet ovog medijskog sadržaja slab, te da se događaji unutar Crne Gore najčešće prate od strane dopisnika kineskih medijskih agencija u Beogradu.
Međutim i ovako limitiran nivo saradnje je dao određene rezultate. Crnogorski nacionalna televizija RTCG je u poslednjih nekoliko godina razvila visok nivo partnerstva sa CMG i to pre svega sa CGTN-om kao njegovim ogrankom. Kako se navodi na sajtu crnogorskog medija „Narodna Republika Kina jača svoje veze sa Crnom Gorom kroz saradnju vodećih medijskih kuća. Saradnja CGTN i TVCG, istaknutih medija iz NR Kine i Crne Gore, neguje čvršću saradnju i prijateljstvo između ove dve zemlje“. Dve medijske kuće su zajedno producirale i dokumentarnu seriju „Priča na putu svile“ koja je emitovana u Crnoj Gori, uz pomoć ambasade Kine u Crnoj Gori i najavu novih zajedničkih projekata dve medijske kuće.
Slična situacija je i u Severnoj Makedoniji i Bosni i Hercegovini. Izuzetak predstavlja nekoliko opskurnih internet portala koji posvećeno prate prisustvo i saradnju Bosne i Kine, poput portala ,,Bosansko-Kinesko prijateljstvo’’, deo projekta Centra za promociju i razvoj inicijative Pojas i put.
Zanimljivo je da se na portalu Centra navodi da je jedan od partnera projekta i BHRT. Kako se navodi u analizi koju potpisuje grupa autora predvođena istraživačicom Anom Krstinovskom, ono što karakteriše situaciju u Severnoj Makedoniji su televizijske emisije, novinske rubrike posvećene Kini, kolumne i intervjui sa kineskim ambasadorom, te promocija i objavljivanje medijskih sadržaja vodećih kineskih medija koji su pod direktnom kontrolom Komunističke partije Kine.
Za razliku od smanjenog kineskog uticaja u prethodnom periodu, za vreme proevropskog političkog rukovodstva zemlje, podaci pokazuju da je uticaj Kine u makedonskom medijskom sektoru porastao u poslednje vreme.
Srbija kao studija slučaja – mehanizmi kineskog uticaj u medijima
Prilikom posete kineskog predsednika Ši Đinpinga Beogradu u maju 2024. godine, Srbija i Kina su potpisale 28 sporazuma u različitim sferama. Od ukupnog broja potpisanih sporazuma, čak deset se odnosilo na saradnju u oblasti medija i komunikacija.
Ovi sporazumi predstavljaju nadogradnju već postojećeg nivoa saradnje između dve države.
U sklopu jačanja medijske i kulturne saradnje između Srbije i Kine, savetnica za medije predsednika Republike Srbije, Suzana Vasiljević, i zamenik šefa Odeljenja za publicitet CK KP Kine, direktor Kineske medijske grupe, Šen Haisijung, potpisali su Memorandum o razumevanju između Službe za saradnju sa medijima predsednika Republike Srbije i Kineske medijske grupe.
Pored toga Dragan Bujošević, direktor Radio-televizije Srbije (RTS) i Šen Haisijung razmenili su Sporazum o produbljivanju saradnje između RTS-a i Kineske medijske grupe. U međuvremenu, generalna direktorka Novinske agencije TANJUG Manja Grčić, i direktor Agencije Sinhua, Fu Hua, potpisali su Sporazum o razmeni vesti i saradnji između ove dve novinske agencije.
Glavni i odgovorni urednik lista „Politika“, Marko Albunović, i Šen Haisijung potpisali su Memorandum o razumevanju između novina i magazina „Politika“ i Kineske medijske grupe.
U domenu kulturne saradnje, ministar kulture, Nikola Selaković, i Šen Haisijung razmenili su Pismo o namerama između Ministarstva kulture Srbije i Kineske medijske grupe. Tom prilikom, potpisan je i Program saradnje u oblasti kulture za period od 2025. do 2028. godine, kao i Zajedničko saopštenje o zvaničnom osnivanju Kineskog kulturnog centra u Beogradu.
Na polju digitalne ekonomije i komunikacija, ministar informisanja i telekomunikacija, Dejan Ristić, potpisao je Memorandum o jačanju saradnje u vezi digitalne ekonomije, Memorandum o razumevanju o saradnji u vezi informacionih i komunikacionih tehnologija, kao i Sporazum o radio-televizijskoj i onlajn audio-vizuelnoj saradnji.
Potpisani sporazumi potvrđuju da je Kineska medijska grupa glavni akter u produbljivanju medijskog prisustva kineskih medijskih kuća na teritoriji Republike Srbije.
Kinesko prisustvo u ovoj oblasti nije novost. Neki od evidentnih primera kineskog prisustva u medijima jeste plasiranje medijskih sadržaja putem Internet portala srpskih medija, koji i jesu bili potpisnici sporazuma.
Na Internet portalu dnevnog lista Politika, posebna sekcija je namenjena reprodukciji sadržaja kreiranog od strane Kineske medijske grupe pod nazivom „Priča o Kini“, dok je Radio televizija Srbije rezervisala standardni termin utorkom od 20 časova za emitovanje dokumentarnih filmova u kineskoj produkciji.
Pored medijskih kuća sa državnim vlasništvom, razvijena je i saradnja sa komercijalnim medijima. Tako se na portalu „Nedeljnika“, ali i kao dodatak štampanom izdanju dugo izdavalo specijalno izdanje pod nazivom „Kina danas“.
Ovo specijalno izdanje više nije deo nedeljnog magazina, dok je posebna sekcija sa sajta uklonjena. Međutim, na stranicama na društvenim medijima se još uvek mogu pronaći najave prethodnih izdanja. Takođe, posetom na Internet portal televizije Happy, koja ima nacionalnu pokrivenost, uviđa se baner Kineskog međunarodnog radija, a tekstovi o Kini su mahom reprodukcija sadržaja CRI Srpski, koji takođe budu plasirani i u televizijski program.
Zajedničko svim ovim medijima jeste da se mahom radi o reprodukciji sadržaja koji je kreiran od strane Kineske medijske grupe, koji je u Srbiji oličen u radu i delovanju CRI Srpski. Međutim, nije uvek lako pronaći tačne izvore i mapirati šta je sve proisteklo iz ove produkcije jer se radi o kompleksnom sistemu plasiranja informacija, često zamaskiranih tako da izgleda kao originalni sadržaj. Zbog toga, dublji uvid u to kako Kineska medijska grupa i CRI Srpski posluju u Srbiji predstavlja dobar pokazatelj načina rada kineskih medija u Srbiji.
CRI Srpski – Vodeći kanal komunikacije
Kineski međunarodni radio u Srbiji – CRI Srpski, zapravo ima regionalnu pokrivenost. Kao što je navedeno na sajtu, pokriva teritoriju bivše Jugoslavije, te sadržaj koji je kreiran u svom fokusu ima i delovanje kine u Severnoj Makedoniji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini.
Uvidom u opis redakcije CRI Srpski na sajtu ovog medija, dobija se informacija da je redakcija programa na srpskom jeziku osnovana 1961 godine i da je 2016. godine potpisan memorandum o razumevanju sa Radio televizijom Srbije. Međutim, druge informacije ukazuju na to da je opis zastareo. Najpre, navodi se da program može da se prati preko aplikacije Radio Kine – koja ne postoji na Google Play platformi.
Takođe, navodi se da je uspostavljena saradnja sa magazinom „Nedeljnik“, koja odista jeste postojala, ali je u međuvremenu i završena.
Zatim, opis sadrži i informaciju da se program CRI Srpski emituje putem frekvencije 95,8 koja više nije u komercijalnoj upotrebi. Takođe, aktivna je i Fejsbuk stranica CRI Srpski na kojoj se plasira video sadržaj produciran u cilju promocije Kine, Kineske komunističke partije, ali je prilagođen regionu Zapadnog Balkana i na stranici se može pronaći sadržaj koji je originalno nastao na jezicima država regiona.
Fejsbuk stranicu karakteriše ono što je odlika i drugih profila na društvenim mrežama pod kontrolom Kineske medijske grupe – veliki broj pratilaca i mali broj interakcija. Stranicu CRI Srpski prati više od 500 hiljada pratilaca, međutim interakcije sa postovima su izuzetno retke. Ovo ukazuje na veliki broj lažnih ili bot profila koji zapravo prate ovu vrstu profila, te i potencijal zloupotrebe u propagandne svrhe.
Samo Funkcionisanje Kineske medijske grupe se grana na tri glavna aspekta delovanja u Srbiji. Internet stranica CRI Srpski, Ušće medija i WTF (Welcome to Fun) Radio. Svaki od ovih kanala ima svoje posebne karakteristike putem kojih se vidi da pripadaju istom ekosistemu, a sve pod kapom delovanja Kineske medijske grupe.
Kako je navedeno u opisu redakcije CRI Srpski, sadržaj ovog medija je prethodno emitovan putem frekvencije 95,8 koja je pripadala radio stanici pod nazivom Radio Tri. U registru medija Agencije za privredne registre, pod punim nazivom je upisan mediji Radio Tri 95,8 koji je deo Trident Media Group.
Takođe, navedeno je da je internet stranica radija domen www.radio3.rs. Jednostavnom posetom domena, vidi se da je Radio Tri rebrendiran kao Radio IN, koji i dalje emituje program. Program Radija In je zabavnog karaktera i zasniva se na emitovanju muzike. Pored frekvencije u Beogradu, na sajtu se navodi da je Radio In moguće slušati i u Nišu. Posetom Internet stranice i uvidom u sam program, zaključuje se da između Kineske medijske grupe i Radija IN ne postoji povezanost i da
Iako više ne postoji saradnja sa medijskom kućom Radio Tri (Radio In), CRI Srpski na svojoj Internet stranici navodi partnerstvo sa Ušće Media. Ušće media nema svoju Internet stranicu i u registru medija ne postoji entitet pod nazivom Ušće Media. Ono što Ušće media ima je svoj YouTube kanal1 i Fejsbuk stranicu.2 Sadržaj koji je plasiran na profilima društvenih mreža je sadržaj koji se može pronaći i na Internet stranici i Fejsbuk profilu CRI Srpski, što ukazuje na direktnu povezanost ova dva medija. Pored profila na društvenim mrežama, Ušće Media ima i svoju Ios i Android aplikaciju3. Nakon preuzimanja aplikacije lako se stiče uvid da je aplikacija zapravo deo ekosistema CRI Srpski, zajedno sa WTF Radio stanicom. U opisu aplikacije, kao kontakt se navodi centrala CRI, dok se kao zvanična Fejsbuk stranica navodi CRI Srpski.
Kao platforme na kojima je Ušće media prisutna navodi se i WTF Radio (100.4) u periodu od ponedeljka gde se program emituje 7 dana u nedelji.
Sadržaj koji se plasira na aplikaciji jeste raznolik. Jedan deo predstavlja video produkcija koja za cilj ima promociju pojedinih aspekata Kine kao države i posvećen je Kini kao takvoj. Drugi deo je lokalizovan, te
Drugi deo je lokalizovan, te predstavlja video ili audio sadržaj koji ima fokus na Srbiju i vezu između Srbije i Kine. Treći element je video produkcija, dostupna takođe i na YouTube stranici Ušće medija i ovaj sadržaj je političke prirode, sa vrlo snažnom ideološkom obojenošću. Primer ovog sadržaja je emisija ,,Region’’ koja obrađuje aktuelne društveno-političke teme kroz razgovor sa gostom, koji je predstavljen kao ekspert u oblasti koja je fokus razgovora.
U audio formatu, sadržaj CRI Srpski se emituje i na WTF Radiju. WTF Radio ima svoju Internet stranicu. Radio u svom programu emituje uglavnom muziku i na Internet prezentaciji ništa ne ukazuje na to da sama Radio stanica ima vezu sa Kineskom medijskom grupom, CRI Srpski ili Kinom kao takvom.
Međutim, u audio formatu radio emituje isti program koji je moguće pronaći na aplikaciji Ušće Media, te ima informativni program koji u svom fokusu ima Kinu i kinesko delovanje na globalnom nivou. Ono što je posebno važno napomenuti jeste da je WTF Radio upisan u registru medija i da se kao glavni urednik navodi Aleksandar Mitrović, sin vlasnika Pink korporacije i medijskog mogula izuzetno bliskog vladajučem vrhu Republike Srbije, Željka Mitrovića. Pored emitovanja programa CRI Srpski, WTF radio ima još jednu vezu sa Kinom. Kako se navodi u tekstu dnevnog lista Danas, WTF radio je do 2017. godine nosio naziv „Sport FM“ i bio je u vlasništvu novinara Zvonimira Šimuneca. Pre pet godina, Šimunec je prodao ovaj radio kompaniji „Globalstars Media Limited“ sa sedištem na Kipru, čiji su vlasnici Lai Liang i Žu Vang.
Različite komponente čine jednu celinu prisustva sadržaja plasiranog od strane CRI Srpski putem tradicionalnih medija (radija), Internet medija (portala) i novih kanala komunikacije (društvene mreže, aplikacije). Ovo dalje predstavlja samo jednu komponentu delovanja Kineske medijske grupe u Srbiji, jer su pored CRI-a prisutni i CGTN i CCTV. Uz druge kanale komunikacije koji proističu i od strane Kineske komunističke partije, ali i domaćih aktera čine sistem plasiranja informacija kompleksnim, ali ne i potpuno nerazumljivim. Ovakav način komunikacije je svojstven sistemima sa autoritarnim liderstvom, a posebno je uspešan u sistemima sa sličnim karakteristikama.
*Autor analize je Stefan Vladisavljev, programski direktor Fondacija BFPE za odgovorno društvo
Izvor: Nova ekonomija
