EN
SEE Check mreža je objavila istraživanje „Globalni narativi i lokalni akteri: 150 dana rata u Ukrajini i preko 1.500 dezinformacija u regionu“ koje otkriva da je tokom pet meseci rata u Ukrajini 1.396 članaka i objava na društvenim mrežama bilo manipulativno ili netačno. Međutim, broj onih koji su ispravljeni nakon što su intervenisali fektčeking portali je tek 274.
U tim člancima i objavama zabeležene su 1.573 netačne i manipulativne tvrdnje.
Najviše dezinformacija potiče od medija iz Srbije. Na prvom mestu po broju ocenjenih članaka je srpsko izdanje ruske novinske agencije Sputnjik sa 33 članka, zatim Informer (32), Novosti.rs (30) i Alo.rs (28), navodi se u istraživanju ove mreže u kojoj je pet redakcija koje se bave proveravanjem podataka – Raskrikavanje.ba (BiH), Raskrikavanje.me (CG), Raskrikavanje.rs (SRB), Fakenews tragač (SRB) i Faktograf (HR).
Srpski političari veće žrtve okupacije Ukrajine od samih Ukrajinaca
Istraživanje je pokazalo da je među 20 pojedinačnih izvora sa najviše netačnih ili manipulativnih članaka čak 16 iz Srbije, a po dva su iz Crne Gore i iz Bosne i Hercegovine.
Među medijima iz Srbije dominiraju tabloidi koji su, bez izuzetaka, politički naklonjeni trenutnim vlastima. Jedna od dezinformacija iz Srbije je ona o pritisku koji naša zemlja trpi zbog neuvođenja sankcija Rusiji, pa se ponekad na osnovu medijskih tekstova može zaključiti da su srpske vlasti veće žrtve rata u Ukrajini od samog ukrajinskog naroda.
Među društvenim mrežama Fejsbuk prednjači sa najvećim brojem dezinformatora, sa 217 izvora.
Kada je reč o tipovima manipulacije, najčešća je „lažna vest”, koja se javlja kroz dve različite ocene – „lažna vest” kada su u pitanju netačne tvrdnje i „prenošenje lažne vesti” kada je u pitanju prenošenje iste tvrdnje u drugim izvorima. Ova vrsta manipulacije zabeležena je više od 640 puta.
Istraživanje je pokazalo i da se u velikom broju tekstova i objava manipuliše činjenicama (331) i da sadrže dezinformacija (269), što ukazuje na to da vesti o ratu u Ukrajini često nisu potpuno izmišljene, već su kombinacija tačnih i netačnih tvrdnji, te da se informacije predstavljaju manipulativno i selektivno.
Novac takođe motiv onih koji plasiraju dezinformacije
Klikbejt naslovi (116) dokazuju da su i ekonomski motivi prisutni pri dezinformisanju o ratu u Ukrajini.
Manipulativne i netačne tvrdnje objavilo je 698 različitih izvora u celom regionu. I pored 342 izvora sa društvenih mreža, najalarmantniji je podatak da, prema ovom istraživanju, devet javnih, odnosno državnih medija plasira netačne i manipulativne tvrdnje.
U istraživanju je i pregled narativa koji obuhvataju sve – od opravdavanja ruske invazije na Ukrajinu optužbama za postojanje biolaboratorija, postojanjem nacizma u Ukrajini ili odbranom od NATO-a, preko diskreditacije predsednika Ukrajine, pa do povezivanja sa već postojećim teorijama zavere.
Proukrajinske dezinformacije koje je SEE Check mreža primetila uglavnom služe širenju neutemeljenih priča o herojstvima ukrajinske vojske i civila.
Istraživanje pokazuje da je najveća razlika u odnosu na proruske dezinformacije ta što ovakvih vesti ima u manjoj meri, što nisu toliko viralne, nemaju izvore među zvaničnicima i institucijama, niti širok dijapazon tema, za razliku od ruskih propagandnih narativa.
